Bối cảnh Hội Nghị “Truyền thông như xúc tác phát triển”

Bối cảnh

Nếu phát triển được hiểu là tiến trình tạo ra những thay đổi tích cực về mặt xã hội, kinh tế và văn hóa cho phép con người phát huy tiềm năng tối đa của mình, thì truyền thông – tức quá trình sản xuất và truyền đạt ý tưởng, suy nghĩ và cảm xúc ở cấp độ liên cá nhân, nhóm hoặc đại chúng – là một phần không thể thiếu của tiến trình đó.

Truyền thông hiệu quả giúp con người nắm bắt thông tin, xây dựng quan hệ, xóa bỏ hiểu lầm và xung đột, tạo điều kiện cho các cuộc đàm luận công, khuyến khích sự tham gia của công dân, thúc đẩy thay đổi hành vi và cuối cùng là tạo thêm năng lực nội tại để con người hiện thực hóa tiềm năng của mình. Nói cách khác, truyền thông hiệu quả đóng vai trò là chất xúc tác cho những thay đổi tích cực mà mọi tiến trình phát triển đều hướng tới.

Điều ngược lại cũng đúng: các hoạt động, chiến lược và chính sách truyền thông kém có thể trở thành rào cản đáng kể đối với những thay đổi tích cực và tệ hơn nữa, thậm chí có thể khiến xã hội thụt lùi. Trong bối cảnh kỹ thuật số đương đại ngày càng phong phú, phức tạp và tương đối ít bị kiểm soát, xã hội - bao gồm cả những xã hội tiên tiến về mặt tổ chức xã hội và công nghệ - dễ gặp phải những thất bại truyền thông như vậy hơn bao giờ hết. Oái ăm thay, nhiều hơn không phải lúc nào cũng tốt hơn. Sự gia tăng thông tin giả tạo và sự hành xử thiếu văn minh trên không gian số, sự thao túng cảm xúc đại chúng để đạt các lợi ích riêng, sự phân cực của thái độ chính trị, sự gia tăng nguy cơ sức khỏe tâm thần trên mạng xã hội chỉ là một vài ví dụ gần đây.

Do đó, xã hội cần sự hiểu biết sâu và có hệ thống về các phương thức trong đó các hoạt động, quy trình và nguyên tắc truyền thông đóng góp tích cực hoặc tiêu cực vào các mục tiêu, tiến trình và kết quả phát triển. Bằng cách tạo ra và chia sẻ những tri thức như vậy, nghiên cứu truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc xác định các cơ hội và thách thức, cũng như tìm ra các giải pháp và cách tiếp cận truyền thông để tạo ra những thay đổi tích cực mà tiến trình phát triển hướng tới.

Nhưng chúng ta hãy đối mặt với thực tế này: mặc dù thường được thừa nhận về tầm quan trọng cốt lõi của chúng, vai trò và chức năng của truyền thông trong các quá trình phát triển vẫn chưa được nghiên cứu chi tiết ở nhiều nước đang phát triển, kể cả Việt Nam. Các ấn phẩm và diễn đàn nghiên cứu của Việt Nam về những chủ đề này (và các chủ đề liên quan) còn rất hiếm, với nội dung thường được thực hiện ở cấp độ cấu trúc vĩ mô, dựa trên bằng chứng thực nghiệm thì ít và trên lý thuyết và ý thức hệ thì nhiều.

Gửi thất bại